Alzheimer, beyin hücrelerinin programlanandan daha erken dönemde kayıp yaşaması sonucunda meydana geliyor. Hücrelerin ölümüyle birlikte beyin büzüşerek yavaş yavaş küçülmeye başlıyor ve beraberinde bilinç kaybı gerçekleşiyor. Alzheimer hastalığı henüz nedeni tam aydınlatılamayan şekilde beyin hücrelerinin programlanandan daha erken ölmesi nedeniyle olmaktadır (yaşla beraber her kişide beyin hücre ölümü olmaktadır ama Alzheimer hastalığında bu süreç çok hızlı ve erken olmaktadır). Hücre ölümüyle birlikte beyin yavaş büzüşmeye başlar ve küçülür Alzheimer hastalığı bulaşıcı bir hastalık değildir, bir kanser hastalığı değildir. Görülme sıklığı ise daha çok yaşla bağlantılı. Özellikle 65 yaş ve üzeri her 100 kişiden 8’i bu bunama rahatsızlığı karşı karşıya kalabiliyor. Hatta günümüzde Türkiye’de yaklaşık 300 bin alzheimer rahatsızlığı olduğu tahmin ediliyor.
Alzheimer Nedir Kimlerde Rastlanır?
Hastanın duygu, düşünce ve davranışlarında problemlere yol açan bir çeşit unutkanlık tipi olarak tanımlanabilir. Genellikle 60 yaş ve üzeri hastalarda ortaya çıkar, belirtilerini yavaş yavaş hissettir ve hasta gün geçtikçe günlük rutin işlerini dahi yapamayacak hale dönüşür. Alzheimer, beynin sinir hücreleri dokusunda “beta-amyloid” adındaki anormal protein birikmesine bağlı olarak oluşur ve bu birikim zamanla beyinden atılamaz hale gelir. Dolayısıyla protein birikmesi ve plaklar sebebiyle sinir hücreleri arasında bağlantı kurulamaz ve sinir hücreleri ölür. Bu durumda direkt olarak beynin düzgün çalışmasını engeller.
Alzheimer Hastalığı Neden Olduğu Bilinmemektedir
Hastalığın nedenleri konusunda herhangi bir kesinlik yok. Beyindeki protein birikiminin yanı sıra sinir iletiminin bozulması, beyin hücrelerinin zarar görmesi gibi etkenler nedeniyle yaşanabilir. Yapılan araştırmalara göre hastaların sadece %20’sinde alzheimer görülme riski bulunuyor. Yani hastalık, yaş etkeninin yanı sıra genetik faktörlere bağlı olarak da görülebilir. Ancak sadece kalıtsal sebeplerle ilişkilendirilmesi yanlış olur. Çünkü Alzheimer, sinsice etkilerini gösteren bir hastalıktır ve bulguları yaşa bağlı olarak artış gösterir.
Diğer Olasılıklar
- Yaş (değiştirilemez faktör) Geçmişe bağlı depresyon
- Damar hastalıkları (Kolestrol, tansiyon yüksekliği ve kalp krizi)
- Geçmişe bağlı ciddi yaralanmalar
- APOE4 taşıyıcılığı
- Düşük eğitim düzeyi
- Geçmişte depresyon (değiştirilebilir faktör)
Alzheimer Hastalığını Nasıl Anlarız?
Alzheimer, yavaş yavaş ilerleyen bir hastalık olduğu için belirtilerini erken, orta ve ileri dönem olarak incelemek gerekir. Alzheimer evreleri, hastalığın düzeyini tespit etmek açısından önemlidir ve her dönem hastada gözlenen belirtiler daha fazla ağırlaşır. Erken dönem belirtilerinin yaşandığı zamanlarda, hastaları kontrol altına almak daha kolaydır. İleri bunama döneminde ise hem hastayı hem de hasta yakınlarını daha zorlu bir süreç bekler.
Alzheimer Hastalığının Diğer Bulguları
Hastalar daha önceden olmayan bir şekilde içlerine kapanabilir, isteksiz, şevksiz görülebilirler. Hastalar uğraş ve hobilerini terk edebilir. Örneğin bir hasta arkadaşları ile briç oynamayı bırakabilir. Karmaşık alet kullanımı zorlaşır. Para hesabında güçlük olabilir. Bankamatikten para çekmek hastalar için çok zor bir şey haline gelebilir. Bunlar ile beraber bir takım psikiyatrik bulgular da olabilir. Hastalar olmayan şeylerden bahsedebilir, onları gördüğünü, işittiğini söyleyebilir.Her ne kadar hastalıkta bir çok bulgu olsa da en önemli bulgu giderek artan bir unutkanlıktır.
Demans, Unutkanlık ve Alzheimer Arasındaki Farklar
Alzheimer, demans olarak bilinen unutkanlığın bir türüdür. Her demans olan kişide alzheimer görülecek diye bir kesinlikten bahsedilemez. Yapılan araştırmalara göre demans olan hastaların sadece %70’inde alzheimer görülmektedir. Bunun dışında unutkanlık her yaşta görülebilecek bir durumken, alzheimer sadece yaşlılık dönemlerinden itibaren kendini gösterir.
Alzheimer İlk Evresi
Alzheimer hastalığında başlangıçta hafif bir unutkanlık vardır. Örneğin hasta randevülerini, yemeğin altını, bakkaldan alacaklarını….. unutmaya başlamıştır. Eskiden alışveriş listesi yapmayan bir kişi bu durumu bertaraf etmek için liste tutmaya başlayabilir veya çeşitli notlar alamaya başlayabilir. Zamanla unutkanlık giderek artar ve hasta yeni olayları hiç kaydedemeye başlar. Örneğin 5 dakika önce sorduğu soruyu tekrar tekrar sorabilir. Torunlarının isimlerini unutabilir. Koyduğu eşyaların yerini hatırlamaz. Buna karşın hasta geçmişini özellikle de gençliğini ve 30-40 yaş dönemini şaşırtıcı bir ayrıntıyla anlatabilir. (Sıklıkla hasta yakınları “ne unutkanlığı, 40 yıl öncesini cin gibi hatırlıyor” diyerek yanlış bilgi verebilir ama önemli olan yakın döneme ait unutkanlığın olmasıdır).
- Hafıza kaybıyla
- Olayları unutmak, son konuşulanları dahi hatırlayamamak
- Eşya, adres, lokasyon isimlerini unutmak
- Sinir, kaygı ve stres düzeyinde artış
- Ruh halinin devamlı değişken olması
- Aynı soruları sık sık sormak
- Aynı şeyleri tekrar etmek ve kendi kendine konuşmak
- Devamlı tereddütte olmak ve karar verme konusunda zorlanmak
Alzheimer İkinci Evresi
Hafıza sorunları daha da kötüleşmeye başlar. Hastalar yakınlarının, arkadaşlarının ve aile bireylerinin bile isimlerini hatırlamayacak durumdadır. Hasta, aile bireylerinin bakımına muhtaç hale gelebilir. Çünkü artık kendi başına tuvalet, yıkanma ve giyinme ihtiyaçlarını bile karşılayamayacak haldedir.
Alzheimer Üçüncü Evresi
- Aşırı heyecanlanmak ve sinirli olmak
- Takıntılı, dürtüsel ve tekrarlayan hareketler
- Kafada karışıklık yaşamak, günün hangi saatinde olduğunu bilememek
- Rahatsız geçen bir uyku süreci
- Halüsinasyonlar görmek, gerçekle hayaldekileri karıştırmak
- Paranoyak hislere bürünmek, aşırı şüphelere kapılmak
- Konuşma ve dil sorunları yaşamak
- Yer-yön ilişkisi kuramamak, mesafeleri değerlendirememek
- Ruhsal bunalımlarda artış, aşırı stres ve kaygı düzeyi
Alzheimer Dördüncü Evresi
Halüsinasyonlar ve ruhsal bunalımlar rutine dönebilir. Hastalar, çevrelerindeki insanlardan şüphe duyarak bazı dönemlerde şiddet uygulamaya bile kalkabilirler.
- Yeme ve yutma zorluğu
- Uzun ve kısa süreli bellekte problemler
- Kilo kaybı veya aşırı yeme rahatsızlığı
- Yardım almadan hareket edememek ve pozisyon değiştirme noktasında güçlük çekmek
- İdrar kaçırmak
- Konuşma kaybı yaşamak
Alzheimer Tanısı Nasıl Koyulur?
Alzheimer HastalığıAlzheimer teşhisi, birtakım nöropsikolojik ve bilişsel testler yardımıyla ortaya konur. Testler, genellikle hastanın problem çözme, zihinsel işlevsellik, dikkat, dil becerileri ve sayma gibi birtakım yeteneklerini ölçmeyi hedefler. Psikiyatrik değerlendirme yapılır. Yapılan psikolojik muayene, hastada depresyon gibi semptomları tetikleyen herhangi bir zihinsel sağlık durumunun varlığını tespit etmek içindir.
Alzheimer Testleri Nelerdir?
- Beyin Tarama Testleri beynin yapısında ve işlevinde tümör gibi farklı bir problemin var olup olmadığı anlaşılmaya çalışılır.
- Genetik Testler Alzheimer probleminin herhangi bir gen kusurundan kaynaklanıp kaynaklanmadığını öğrenmek için uygulanır. Test sonucu, hastanın demans risk grubunda yer alıp almadığını da ortaya koyar.
- Diğer Tarama Yöntemleri beyin aktivitelerini resimleyen pozitron emisyon tomografisi (PET), manyetik rezonans görüntüleme (MRI), beyni ayrıntılı görüntüleyen bilgisayarlı tomografi (BT).
Alzheimer Tedavisi Nasıl Olur?
Alzheimer tedavisi konusunda kesin ve tam şifa veren bir yöntemden söz edilemez. Mevcut olan ve kullanılmakta olan ilaçlar, sadece hastaların şikayetlerini belirli oranda azaltmak ve davranışlarını düzenlemek konusunda yardımcıdır. Tedaviye ilk olarak düşük doz ilaçlarla başlanır. İlerleyen vakalarda da ilacın dozu arttırılır. Çünkü ilacın dozu ne kadar yüksek olursa mide bulantısı, kusma ve ishal gibi yan etkileri de o denli artabilir. Tedavi sürecinde genellikle “kolinesteraz inhibitörleri” grubu ilaçlarla reçete edilir. Örneğin: “Namenda” adıyla bilinen ilacı, orta ve ileri düzey alzheimer hastaları kullanabilir. İlaç, hastaların günlük işlerini daha rahat yapabilmelerini amaçlar. Hastaların banyo yapma becerilerini bağımsız olarak sürdürmelerine destek olur.
Alzheimer Hastalığına Yakalanmamak İçin Ne Yapılmalı?
Tıp bilimine göre, Alzheimer hastalığından koruyan kesin bir husus bulunmamaktadır. Ancak erken yaşlılık dönemlerinde kişilere bunamayı geciktirici birtakım yollar önerilebilir. Bunlardan ilki de kardiyovasküler ve kalp-damar hastalık riskini azaltmak şeklinde açıklanabilir. Çünkü, bu tür kalp ve damar rahatsızlıkları, Alzheimer ve demans riskini yükseltebilir.
- Alkol ve sigara gibi kötü alışkanlıkları bırakmak
- Yüksek tansiyondan korunmak ve kan basıncını sıklıkla kontrol etmek
- Her gün sebze ve meyveleri içeren Akdeniz tipi bir beslenme alışkanlığı edinmek
- Diyabet hastalığından korunmak, hastalığın varlığında da ilaçlarla durumu kontrol altına almaya çalışmak
- Her hafta orta yoğunluklu egzersiz programı uygulamak ve 150 dakikalık (2 saat 30 dakika) yürüyüş yapmak
- Bolca kitap ve gazete okumak
- Müzik aleti çalmak ve herhangi bir müzik dalıyla ilgilenmek
- Yüzme sporlarıyla uğraşmak veya yüzme eğitmenliği yapmak
- Hobi olarak yazı yazmak ve resim çizmek
- Yetişkinlere uygun eğitim ve beceri kurslarına katılmak
- Bowling, tenis ve golf gibi spor dallarında oyun oynamak
- Yabancı dil öğrenmek
Alzheimer Hastalarına İyi Gelecek Aktiviteler
Hastaların bu dönemlerde bilişsel işlevlerini en seviyeye çıkaracak aktiviteler yapmaları önemlidir. Sevdikleri önemli işleri veya günlük rutin işleriyle uğraşmaları daha güzel vakit geçirmelerine yardımcı olur. Yapılabilecek belli başlı eğlence ve kültür aktiviteleri;
- Dans etmek ve müzik dinlemek
- Televizyon ve film seyretmek
- Düğün, parti ve önemli bir anın kaydedildiği videoları izlemek
- Çocuklarla veya evcil hayvanlarla güzel vakitler geçirmek
- Kitap okumak (Eğer hasta kitap okuyamıyorsa yakını tarafından okunabilir)
- Ulusal veya dini bayramlara, aile toplantılarına katılmak
- Eşya veya obje koleksiyonu yapmak
- Toplulukla oynana oyunlara katılmak (Tombola, kağıt oyunları ve tavla)
- Fotoğraf albümlerini incelemek
Yorumlar kapalı.